25 Nisan 2008 Cuma günü saat 16:40’da ADÇ 2008 Bahar döneminin sekizinci konuşması Ankara Üniversitesi'nden Seda Gökmen tarafından gerçekleştirilecek. Konuşma Hacettepe Üniversitesi, Beytepe Kampüsündeki Edebiyat Fakültesi binasında bulunan B4 103 no’lu derslikte sunulacak. Uzamsal sözcükler başlığını taşıyan konuşmada ve diğer konuşmalarda görüşmek üzere.
25 Nisan 2008, 16:40 H.Ü. Edebiyat Fakültesi (Giriş Kat), B4 103 no’lu derslik.
Uzamsal Sözcükler
Seda Gökmen
Sözcük dizilerinin edinim sırasını belirleyen en önemli etken çocukların bilişsel gelişimleridir. Herhangi bir kavramın içeriğine ilişkin bilgiye sahip olmayan çocuk, kavramın anlamını da edinmemiştir. Bu değerlendirme, tüm kavram kümeleri için geçerli olmasının yanısıra, uzamsal sözcükleri de kapsamaktadır. Alanyazını uzamsal sözcüklerin ediniminin dillerin farklı yapısal özellikleri oluşundan bağımsız olarak, doğrudan bilişsel yetiyle ilgili olduğu yolundadır (Ingram, 1989). Bir başka deyişle, dilleri farklı olan çocuklar benzer gelişim çizgisini göstermektedir ve çocukların dilsel olmayan bilişsel yetileri dilsel edinçlerini de sınırlamaktadır. Bu bakışaçısı, Johnston ve Slobin 1979’da deneysel nitelikli bir çalışma ile irdelenmiştir ve aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:
İçinde, üzerinde ve yanında gibi konumsal yakınlık anlatan sözcükler birincil düzlemde kullanılmaktadır. Ev gibi ön ve arka yüze sahip olan nesnelerle ilişkilendirmek için kullanılan arasında, arkasında ve önünde vb. ise ikincil düzlemdedir. Ön ve arka yüzü olmayan top vb. nesnelerle ilişkilendirilen uzamsal sözcükler ise gerek edinimde gerek kullanımda sonunculdur. Bu çalışmada Johnston ve Slobin 1979’daki uzamsal sözcüklerin sıradizinselliğinin Türkçenin ediniminde de geçerli olup olmadığı sorgulanacaktır. Bir başka deyişle, içinde, üzerinde, altında gibi anlamın belirginleşmesi için gönderim nesnesi gerektiren sözcüklerin, kullanımda öncelikli olduğu sayıltısından hareket edilmektedir.
Johnston 1979’da yer aldığı biçimiyle yukarıdaki kullanım sıradizinselliğine temel oluşturan dört temel kavram bulunmaktadır. Bunlar, yakınlık (proximity), nesne özelliği (object feature), dizililik (order) ve izdüşümsel ilişki (projective relation)dir. Bu kavramlardan ilki olan yakınlık, iki nesnenin birbiriyle olan uzamsal ilişkisiyken, nesne özelliği, uzamsal ilişki içinde olan iki nesnenin ön ve arka yüze sahip olmalarıyla ilgilidir. Dizililik ise, nesnelerin birbirleriyle belirli dizisel düzenleme içinde olmaları olarak tanımlanmaktadır. Tüm bu kavramlar içinde belki de en çok bilişsel yetkinlik gerektiren izdüşümsel ilişki ise, nesnelerin göreceli uzamsal ilişki içinde olmalarıdır (Ingram, 1989).
Bu çalışmada bilişsel süreçleri önceleyen yukarıdaki bakış açısı 3;0-4;0 yaş arasındaki Türkçeyi edinen çocuklar açısından doğal konuşma ortamlarına dayalı video kamera kayıtları bağlamında ele alınacaktır. Uzamsal sözcüklerin (önünde, arkasında, içinde, yanında vb.) edinim sürecindeki kullanımlarında nesnesel uzaklığın bu sözcüklerin kullanımı için bir aşamalanma sergileyip sergilemediği sorusundan hareket edilerek ilgili yaş dönemlerine ilişkin olmak üzere bu tür sözcüklerin kullanım sıradizinselliğine dönük bir betimleme yapılacaktır.
Seda Gökmen
Sözcük dizilerinin edinim sırasını belirleyen en önemli etken çocukların bilişsel gelişimleridir. Herhangi bir kavramın içeriğine ilişkin bilgiye sahip olmayan çocuk, kavramın anlamını da edinmemiştir. Bu değerlendirme, tüm kavram kümeleri için geçerli olmasının yanısıra, uzamsal sözcükleri de kapsamaktadır. Alanyazını uzamsal sözcüklerin ediniminin dillerin farklı yapısal özellikleri oluşundan bağımsız olarak, doğrudan bilişsel yetiyle ilgili olduğu yolundadır (Ingram, 1989). Bir başka deyişle, dilleri farklı olan çocuklar benzer gelişim çizgisini göstermektedir ve çocukların dilsel olmayan bilişsel yetileri dilsel edinçlerini de sınırlamaktadır. Bu bakışaçısı, Johnston ve Slobin 1979’da deneysel nitelikli bir çalışma ile irdelenmiştir ve aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:
İçinde, üzerinde ve yanında gibi konumsal yakınlık anlatan sözcükler birincil düzlemde kullanılmaktadır. Ev gibi ön ve arka yüze sahip olan nesnelerle ilişkilendirmek için kullanılan arasında, arkasında ve önünde vb. ise ikincil düzlemdedir. Ön ve arka yüzü olmayan top vb. nesnelerle ilişkilendirilen uzamsal sözcükler ise gerek edinimde gerek kullanımda sonunculdur. Bu çalışmada Johnston ve Slobin 1979’daki uzamsal sözcüklerin sıradizinselliğinin Türkçenin ediniminde de geçerli olup olmadığı sorgulanacaktır. Bir başka deyişle, içinde, üzerinde, altında gibi anlamın belirginleşmesi için gönderim nesnesi gerektiren sözcüklerin, kullanımda öncelikli olduğu sayıltısından hareket edilmektedir.
Johnston 1979’da yer aldığı biçimiyle yukarıdaki kullanım sıradizinselliğine temel oluşturan dört temel kavram bulunmaktadır. Bunlar, yakınlık (proximity), nesne özelliği (object feature), dizililik (order) ve izdüşümsel ilişki (projective relation)dir. Bu kavramlardan ilki olan yakınlık, iki nesnenin birbiriyle olan uzamsal ilişkisiyken, nesne özelliği, uzamsal ilişki içinde olan iki nesnenin ön ve arka yüze sahip olmalarıyla ilgilidir. Dizililik ise, nesnelerin birbirleriyle belirli dizisel düzenleme içinde olmaları olarak tanımlanmaktadır. Tüm bu kavramlar içinde belki de en çok bilişsel yetkinlik gerektiren izdüşümsel ilişki ise, nesnelerin göreceli uzamsal ilişki içinde olmalarıdır (Ingram, 1989).
Bu çalışmada bilişsel süreçleri önceleyen yukarıdaki bakış açısı 3;0-4;0 yaş arasındaki Türkçeyi edinen çocuklar açısından doğal konuşma ortamlarına dayalı video kamera kayıtları bağlamında ele alınacaktır. Uzamsal sözcüklerin (önünde, arkasında, içinde, yanında vb.) edinim sürecindeki kullanımlarında nesnesel uzaklığın bu sözcüklerin kullanımı için bir aşamalanma sergileyip sergilemediği sorusundan hareket edilerek ilgili yaş dönemlerine ilişkin olmak üzere bu tür sözcüklerin kullanım sıradizinselliğine dönük bir betimleme yapılacaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder