ADÇ/ALC Semineri, 11 Ocak 2008

Yeniden merhaba,

ADÇ'ye bayram ve yılbaşı nedeniyle verdiğimiz kısa aradan, bu dönemin son, bu yılınsa ilk konuşmasını gerçekleştirmek üzere bu hafta geri dönüyoruz. Bu haftaki konuşmacımız Ankara Üniversitesi'nden Engin Uzun. Konuşma Türetkenliği Etkileyen Etmenler: Türkçe Eklerin Türetkenlik Boyutları başlığını taşıyor.

Toplantıda görüşmek üzere...



Konuşma Özeti:

11 Ocak 2008, 16:40
A.Ü.DTCF Kütüphane Binası (Giriş Kat), Öğrenme Merkezi, Çalıştay Salonu

Türetkenliği Etkileyen Etmenler: Türkçe Eklerin Türetkenlik Boyutları

N. Engin Uzun (Ankara Üniversitesi)

Sözcük türetme süreçleri, dilin üretici mekanizmasının bir parçası olarak dilbilgisi kuramları içinde uzun bir zamandır (en azından Halle 1973’ten beri) modellenmek istenmiştir. Ne var ki bu yöndeki çabalar, türetim süreçlerini engelleyen dil-içi ve dil-dışı etmenleri pek dikkate almamış, bu yöndeki çalışmalar daha çok bütünce üzerinde yapılan uygulamalar olarak sürmüştür.

Türetim süreçleri, ilkece, potansiyel süreçlerdir. Bu nedenle, sözcük oluşturma kuralları yoluyla mevcut sözcüklerden başka sözcükler türetmek her zaman olasıdır. Ne var ki sözcük türetme süreçleri ilkece sınırsız olsa da bu süreçlerin türetkenlik boyutları dereceli ve göreceli olarak farklıdır. Bu farklılıklar, süreçlerin kendi iç işleyişinden kaynaklandığı gibi, dil içi ve dışı çeşitli etmenlere bağlı olarak da ortaya çıkmış olabilir.

Sözcüklerin çeşitli yollarla türetilmesi, bazıları gerekmemek, adlandırılamamak veya algılanamamak gibi edimbilimsel olan, bazıları yabancı dilden alınmış veya başka bir yolla türetilmiş karşılığı olmak gibi sözvarlığından kaynaklanan, bazıları da doğrudan dilin biçimbilimsel, anlambilimsel veya sesbilimsel düzlemlerine dayanan etmenlerce engelleniyor olabilir.

Bu konuşmada, Türkçenin türetim eklerinin türetim potansiyelliğini kısıtlayan dilsel etmenler örneklerle ele alınacak ve Türkçe eklerin türetkenlik boyutlarını ölçmede ne gibi ölçütlerin gözetilebileceği üzerine bazı öneriler üzerinde tartışılması hedeflenmektedir.